گفت و گو با دکتر محمداصفهاني بهترين خواننده دهه هشتاد به انتخاب ترانه ماه
دکتر محمداصفهاني از خوانندگان نسل اولي است که هميشه طرفداران پر و پا قرصي در بين علاقمندان موسقي پاپ داشته است . اصفهاني با پيشينه موسيقي سنتي ايراني وارد موسيقي پاپ شده است و نمونه ي نکته اي است که خورخه لوئيس بورخس به آن معتقد بود . نويسنده و شاعر بزرگ برنده جايزه نوبل معتقد بود براي مدرن بودن بايد اول کلاسيک بود و حکايت توفيق دکتراصفهاني از اين دست است و حتما يکي از دلايل ماندگاري او در موسيقي ايراني همين استحکام ريشه است چيزي که برخي خوانندگان پاپ ما به آن بي توجهند مخصوصا کساني که به نوعي در موسيقي پاپ سنتي فعالند . اصفهاني البته در دل آنچه به عنوان اصل به آن پاي بند است ؛ نوگرايي هايي کرده و به تجربه هايي دست زده که حتي باعث نارضايتي برخي علاقمندان سنتي تر موسيقي و صدايش شد با اين حال هميشه به عنوان يک خواننده و هنرمند طراز اول مطرح بود و هست . اينطور بود که وقتي مقرر شد بهترين خواننده دهه هشتاد انتخاب شود ؛ کمتر کسي در اينکه او بهترين است شک داشت و انتخاب دکتر به عنوان بهترين ؛ کمترين اعتراض را در پي داشت و شايد بتوان گفت اعتراضي را برنينگيخت .
نه به اين مناسبت که به خاطر او و جايگاه مهمش در موسيقي پاپ ايران بااين هنرمند تحصيل کرده و موفق گفتگويي کرديم که مي خوانيد :
قبل از سال مجله ترانه ماه پرونده اي داشت براي انتخاب بهترين هاي موسيقي پاپ در دهه 80 .شما به عنوان بهترين خواننده و آهنگ« آسيمه سر» به عنوان بهترين آهنگ پاپ دهه 80 انتخاب شد.چقدر اين انتخاب ها را درست ميبينيد؟
با سلام راستش رو بخواهيد چون من در مقام انتخابگري نبودم تنها چيزي که ميتوانم بگويم اين است که از حسن ظن انتخابگران ترانه ي ماه قدرداني ميکنم .
اگر قرار بود شما بهترين هاي دهه 80 را در موسيقي پاپ انتخاب کنيد در هر رشته چه کساني را انتخاب ميکرديد.مثل آهنگ سازي ،تنظيم،خوانندگي،نوازنده و بهترين آهنگ؟
براي اينکه زياد ماجرارا خصوصي نکرده باشم و با داوري کردن حساسيت هايي را برانگيخته نکنم فقط در يکي از موارد ضمن تاييد نظرات هيئت داوران ميتوانم بگويم جاي محسن يگانه در ليست انتخابها خالي بود چون به نظر من او خواننده و آهنگساز خوبي است ... و بايد بهرحال از او هم نامي برده مي شد .
آيا فکر ميکنيد در دهه 90 هم همچنان بتوانيد در اوج موسيقي پاپ باشيد؟
موسيقي مثل بازي شطرنج است به جايي رسيدن ساده تر از حفظ آن جايگاه است يک عدم حضور ذهن و يک اشتباه ميتواند ريتينگ(Rating) و جايگاه حرفه اي شخص را متحول کند بهمين خاطر چنين انتخابهايي فقط مسئوليت افراد منتخب را خطير تر ميکنند و منهم با اشتياق در دهه ي نود ؛ به اميد خدا تلاش خواهم کرد تابا ارائه ي آثار بهتر و بيشتر؛ قدردان احساس پاک مخاطبين محترم باشم ؛ از قضا دوستان هم تيم و همکار بنده هم همين نيت را دارند . . .
آهنگ ساز آسيمه سر مرحوم بابک بيات هستند .چقدر رد پاي شما در آهنگ سازي اين اثر است؟
ملودي "آسيمه سر" سالها قبل از اينکه آن را بشنوم توسط استاد بابک بيات ساخته شده بود و ايشان وقتي آن را براي بنده خواندند مشغول موسيقي ولايت عشق بوديم و حتي اورتور آن هم ساخته شده بود که بسيار زيبا بود ولي اضافه کردن قطعه ي " شکايت هجران"را من پيشنهاد دادم و مرحوم بيات ابتدا باآن موافق نبودند به علل مختلف . . . مثلا يکي از علتهاي آن اين بود که ميخواستند آسيمه سر در "لامينور" اجراشود و نگران بودند که تناليته ي سي مينور بخاطر بالا بودنش احساس خواننده را در اجراي ترانه دچار نقصان کند و علاوه بر اين ميگفتند : فضاي زهي هاي آسيمه سر در "لا مينور" شيرين تر است ... اينها همه در حالي بود که "شکايت هجران"قبلا در "سي مينور" اجرا و ضبط شده بود و آقاي بيات هم آن را نشنيده بودند . . . اما بعدا با شنيدن "شکايت هجران"بارضايت کامل پذيرفتند که آسيمه سر يک پرده بالاتر اجرا شود .يادم مي آيد بعد از خواندن کار در استوديو اشکهاي ايشان را ديدم چون شاهد تولد اثري بودند که سالها آن را در قلب و جانشان پرورده و شکفتنش را انتظار ميکشيدند . . . باز يادم ميآيد که پشت يکي از ستونهاي اتاق فرمان استوديو پاپ کنار بهروز صفاريان ايستاده بودم و داشتم کاررا که تازه خوانندگي شده بود با دقت گوش ميدادم و چشمهايم را براي تمرکز بيشتر ؛ بسته بودم که بابک ناگهان مرا در آغوش گرفت و تبريک گفت و بنده هم از ته دل گفتم : تمام اين رضايت شما ريشه در ساخت ملودي زيباي اين اثر و ضبط خوانندگي آن توسط شما دارد که الحق هردو از هنرهاي منحصر بفرد بابک بيات بود و من هيچ اغراق نکرده بودم .
در کل چه ارزيابي از موسيقي پاپ در دهه80داريد؟
لطفا يک تو ضيح مفصل از نقاط قوت و ضعف موسيقي ما در دهه 80 بدهيد؟ موسيقي يک مؤلفه ي تابع است و از خيلي فاکتورها تاثير مي پذيرد موسيقي دهه ي 80 را تنها و تنها ميتوان با مقايسه ي وقايع دهه ي 80 آنهم بطور تطبيقي و زمان بندي شده تحليل کرد و آن هم قطعا مجالش در چنين مصاحبه اي نيست .
چه راه کارهايي براي پيشرفت موسيقي پاپ به نظرتان ميرسد؟
حمايت فرهنگي و هوشمند از جوانان و رسيدگي به وضعيت معيشتي هنرمندان و ايجاد بسترهاي رفاهي اعم از روحي و جسمي براي توليد آثار مرغوبتر و با کيفيت تر موسيقايي .
بهترين همکاري شما در طول فعاليت هنري با چه کساني بوده؟يعني چه کساني به سليقه و سبک شما نزديک تر بوده اند؟
تمامي افرادي که با آنها همکاري داشته ام اين قرابت و همدلي را به نوعي داشته اند . در حقيقت همدلي و سليقه ي مشترک ما بوده که اثر را بوجود آورده و از شکل گرفتن اين آثار ؛ سبک و روشي بوجودآمده که امروزه بنده در آن اسلوب به فعاليت مي پردازم علاوه بر اين هرکدام از همکارانم اعم از اساتيد و جوان ترها جاذبه ها و منحصر به فردي هاي خودشان را در کارها داشته اند و اينقدر عرصه ي خلق و ابداع در موسيقي متنوع و رنگارنگ است که اصولا مقايسه را مشکل و شايد در برخي زمينه ها ناممکن ميکند خصوصا اينکه ذهن مقايسه کننده که بنده باشم نيز مرتبا متطور و در سير است ...
براي رسيدن به سبکي که در حال حاضر داريد چه عوامل و چه کساني روي شما تاثيرداشته اند؟
اساتيد و اديباني مثل قيصرامين پور و علي معلم و ... اساتيد وموسيقي دانهايي مثل فريدون شهبازيان و بابک بيات ؛ همايون خرم و ...همه ي دوستان جوانتر ؛ بله ! حقيقت اينست که من از همه ي آنها چيز آموخته ام ...
آيا مي توان نام سبک موسيقي شما را "پاپ سنتي" گذاشت؟
تحرير در خواندن و استفاده از اشعار کلاسيک ميتواند موسيقي پاپ را به پاپ سنتي تبديل کند؟ بله ميتواند ... تحريرهاي خاص و اشعار کلاسيک و البته سازهاي سنتي همه از اجزاي مهم و مشخص موسيقي سنتي هستند که با همراهي ارکستر پاپ ؛ فرم "پاپ سنتي" را در يک اثر شکل ميدهند.
در پرونده کاري شما تجربياتي مثل نون ودلقک و برکت وجود دارد .الان که به عقب نگاه ميکنيد چقدر اين تجربيات را موفق و ماندگار ميبينيد؟
خوشبختانه ميتوانم بگويم که اين آثار در زمان خود موفق و توجه برانگيز بودند ولي در مورد ماندگاري شان شمول عنايت الهي را بايد مد نظرداشت سپس نظر مردم را دخيل ميدانم . در حقيقت آنها هستند که شاخص ماندگاري آثار را تعيين ميکنند .ولي بنده شخصا از اجراي اين آثار در يک نگاه گذشته نگر پشيمان نيستم و احساس رضايت کلي دارم .
کدام تجربياتتان را از همه موفق تر ميبينيد؟ميخواهم بدانم بعد از تجربيات مختلفي که داشتيد آيا به يک نتيجه گيري کلي رسيده ايد ؟
خير نرسيده ام . . . البته بطور مثال در موسيقي ملي آثاري مانند "تنها ماندم" را براي خود تؤام با موفقيت ميدانم ولي در موسيقي پاپ ؛ روال کاري گذشته ام را همچنان ادامه خواهم داد زيرا جزئيات اين روال را فقط در زمان ِ توليد اثر ميشود تعيين نمود و از آنجا که پيش بيني آينده براي ما انسانهاي عادي يعني خواندن دست خدا ... رسيدن به يک "نتيجه گيري کلي" هم که دستمايه ي ثابتي باشد براي توليدات آتي ؛ از نظر بنده با سليقه و نگرشي که دارم ناممکن است .
سليقه مخاطب چه تاثيري در روند کارهاي شما داشته؟
غير از بحث مخاطب سليقه شخصي خودتان در موسيقي چيست؟ قطعا سليقه ي مخاطب ؛ هر توليد کننده اي را به فکر واميدارد منتها رسيدن به معدل مطلوبي بين اين مؤلفه و اصول فکري مؤلف که زير بناي هر اقدام متفکرانه اي است مهم و مطلوب است و من اميدوارم که توفيق اين را داشته باشم که در توليد يک آلبوم موسيقي در مجموع ؛ حرکتي متفکرانه و جذاب انجام دهم ... و اما سليقه ي شخصي من در يک کلام : "اثر خوب" است فارغ از قالب موزيک و يا قالب کلام آن ... يعني تعصب ندارم که حتما يک کار بايد فلان طور باشد تا آن را با جديت و علاقه گوش کنم ؛ خيلي وقتها يک کار جذاب و با ارزش (از نظر خودم) مرا به يک سبک موسيقي که تا قبل از آن برايم جذابيتي نداشته علاقمند کرده است .
در موسيقي چقدر اهل ريسک هستيد ؟
اين را شما بايد بگوييد ولي فکر کنم با يک نگاه کلي به آثار متنوع بنده و دوستان آهنگساز و شاعرم بشود گفت که خواننده اي بشدت اهل ريسک هستم ؛شما هم موافقيد ؟ . . .
بعد از شما خوانندگان زيادي تحت تاثير شما شروع به کار کردند .کارهاي آنان را چگونه ميبينيد؟ و آيا اين تاثير اصولا مثبت است يا نه؟
شما لطف داريد . . . البته اين تاثير ؛ رسم زمانه است همانطور که بنده هم تحت تاثير ديگر خوانندگان قبل از خود شروع کردم و هنوز هم تحت تاثيرم ! اما مهم اين است که با گذشت زمان هرکس واجد شرايطش باشد در موسيقي به جايگاه و امضاي خود ميرسد و اگر بتواند مرزهاي جديدي را با صعودي ماندگار و حرفه اي درنوردد حالا ديگر اين اوست که در ديگران ايجاد انگيزه مي کند تا راهي تازه تر در موسيقي ايجاد کنند . . . و اين ماجرا سالهاست که ادامه داشته و ادامه خواهد داشت. در پايان اين را هم بايد گفت که بعضي از هنرمندان ؛ استثنائا هر چند سال يکبار در موسيقي يا ساير هنرها ظهور کرده و مبدل به پديده اي تکرار ناپذير ميشوند و اين ديگر دست خداست و هر چند اين هنرمندان براي سايرين به شدت انگيزه سازند اما از آنسو از دسترس محاسباتي که منجر به"همانندسازي" ميشود کاملا خارجند؛ يکي از مصاديق و مثالهاي اين عرض بنده در عالم موسيقي ايراني "محمدرضاشجريان" است و در موسيقي غربي "استيو واندر"و"سلين ديون" از همين جنس خواننده ها هستند .
با توجه به اين که آلبوم "بي واژه" را بعد از 5 سال منتشر کرديد آيا چنين وقفه اي درآلبوم هاي بعدي شما ممکن است به وجود بيايد؟
اميدوارم به وجود نيايد ... و دوست هم ندارم .
در آلبوم "بي واژه" يک دي وي دي تصويري هم بود. به نظرتان آيا ساخت کليپ در موسيقي پاپ مهم است يا موسيقي را بايد به مثابه يک اثر مستقل ارزيابي کرد؟
اگر موسيقي رادر مرحله ي توليد با رويکرد يک "اثر مستقل" بنگريم بعدا کليپ خوب ؛ آن را آنچنان تر ميکند و اگر هم بدلايلي کليپي در کار نبود ؛ استقلال اثر ؛ موجب تاثير گذاري قابل توجه آن در جان و دل مخاطب ميشود بهرحال ارزش کليپ خوب انکار ناپذير است ولي همين عبارت "خوب" خيلي جاي بحث دارد . . .
به نظرتان يک آلبوم بايد پاسخ گوي توقعات قشرها و سليقه هاي گوناگون باشد؟
اگر قشرها و سليقه هاي گوناگون ؛ در برگيرنده ي جمع مخاطبان يک هنرمندباشند آن شخص موظف است به خواسته هاي آنها توجه داشته باشد و با اصول مندي ؛ آنهارا راضي نگهدارد و پيامهاي ارزشمندي را در لباسهاي مختلف و متنوع موسيقي متناسب با توان خود به آنها کادو کند اين کارسختي است امابسيار بزرگ ؛ بنده اين را در مصاحبه ي ديگري هم گفتم که علت حساسيت هاي زياد ؛ پيرامون تحليل آلبوم "بي واژه" وقفه ي 5 ساله در ارائه ي اين اثر بود . قشرهاي مختلف از مخاطبين ؛ هريک ؛ "بي واژه" را آينه ي سلايق خود ميخواستند و چون پنج سال انتظار را چاشني اين توقع کرده بودند با حساسيت ؛ برخورد و تحليل ميکردند يکي ميگفت چرا مثل "حسرت" نيست ديگري ميگفت ما منتظر يک "برکت" يا" فاصله" ي ديگر بوديم . . . در حاليکه اگر طي اين پنج سال سکوت ؛ 4-5 آلبوم از بنده ارائه شده بود اقشار غير جوان و نوجوان هم تراکهاي خودشان را داشتند و با سعه ي صدر بيشتري به تراکهاي "بي واژه" که کمي جوان پسند تر است گوش ميدادند... البته مشابه اين اتفاق در زمان ارائه ي آلبوم " برکت" هم افتاد و باز دليلش وقفه ي زياد در توليد "برکت" نسبت به آلبوم قبلي (نون و دلقک) بود .
چه کاري در دست داريد؟
آيا امسال هم آلبوم داريد؟يک مقدارراجع به مراحل ابتدايي شکل گيري آلبوم ها يتان تو ضيح ميدهيد؟ و اين که آيا کار هاي بعدي را هم در خارج از کشور ضبط ميکنيد؟ فعلا چند ژانر آلبوم را در مرحله ي جمع آوري آثار و انتخاب در دست طراحي دارم که هرکدام زودتر به توليد برسد طبيعتا زودتر هم ارائه خواهدشد و اين مرحله يکي از مراحل حساس شکل گيري اثر است که بايد بتوانم حول يک ايده ي ارزشمند ذهني يا روحي در مرکز ؛ دايره اي متناسب ترسيم کنم و سپس با همکارانم مشغول رنگ آميزي مساحت بوجود آمده شويم ... بله در صورت ضرورت و خصوصا با روابطي که در سفر پيشين ايجاد شده بازهم کارهايي را در خارج از کشور به خواست خدا ضبط خواهيم کرد .
در طول روز چقدر موسيقي گوش ميدهيد؟چقدر تمرين داريد؟
تمام اوقاتي را که در ماشين هستم - و زياد هم هست - مرتب يا دارم موسيقي گوش ميدهم يا تمرين ميکنم و اگر چنين فرصتي دست ندهد بلافاصله در يک مکان مناسب به تمرين ؛ حتي در حد زمزمه مشغول ميشوم .
به خاطر صدايتان ،آيا رژيم خاص غذايي به عنوان يک خواننده داريد؟
معمولا نه آنچنان . . . ولي نزديک کنسرت ها يا وقتي مريض ميشوم يک سري پرهيزهايي دارم .
آيا معمولا در جريان اخبارموسيقي روز دنيا هستيد؟ تا به حال آيا تاثيري از اين موسيقي ها گرفته ايد؟
تاثير از اخبار موسيقي نه به آن صورت ولي از اجراها تاثير ميگيرم و دنبال هم ميکنم .
توجه به موسيقي فولکولور ايران را چه قدر در ارتقاي موسيقي پاپ موثر ميدانيد؟
آن را يکي از دستمايه هاي اصلي موسيقي پاپ ايراني ميدانم .
از شرکت شما در اين گفتگو و وقتي که اختصاص داديد تشکر ميکنم . من هم از حسن ظن شما و همکارانتان ؛ همچنين از تمامي خوانندگان محترم "ترانه ماه" متشکرم ./